UNESCO Young Heritage Professionals Forum

Als een uitloper van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed (2018), organiseerden UNESCO en de Europese Unie een ​‘Young Heritage Professionals Forum’. Achtentwintig deelnemers representeerden hier de evenveel lidstaten van de Europese Unie. Elke deelnemer is professioneel actief rond erfgoed. Ze kwamen samen van 20 tot 24 mei 2019 in het Kroatische Zadar. Hier voerden zij een week lang discussies over immaterieel en onroerend erfgoed, kregen zij feedback over hun eigen projecten en gingen ze ter plekke aan de slag met het erfgoed van Zadar. Het project werd gesteund door de UNESCO-commissie en het ministerie van cultuur van Kroatië. De Griekse NGO Diadrasis werkte het programma uit en leidde de intensieve week in vlotte banen. Anaïs Verhulst mocht België vertegenwoordigen tijdens het Forum.

De twee UNESCO-conventies

Het UNESCO Young Heritage Professionals Forum was het eerste UNESCO-forum waarbij er aandacht was voor zowel materieel als immaterieel erfgoed. De twee UNESCO-conventies hierover stonden dan ook centraal tijdens deze week; de 1972-Conventie voor het Werelderfgoed en de 2003-Conventie voor de Borging van Immaterieel Cultureel Erfgoed. Na een verwelkoming door het ministerie van cultuur van Kroatië, de Europese commissie en de burgemeester van Zadar, werden de twee conventies toegelicht. Hierbij werd aandacht besteed aan de verschillen tussen de conventies, de criteria voor beide ​‘soorten’ erfgoed en het nominatieproces. Een belangrijk verschil is dat waar bij werelderfgoed uitgegaan wordt van een uitzonderlijke universele waarde (outstanding universal value) van het erfgoed, de waarde van immaterieel erfgoed niet bepaald wordt door experts maar door de gemeenschappen, groepen en individuen die het erfgoed beleven. Tegelijkertijd werd er aandacht besteed aan de raakvlakken van de conventies. Er is tegenwoordig steeds meer aandacht voor het immateriële aspect van werelderfgoed; denk hierbij aan de verhalen en gebruiken die de lokale bevolking aan zo’n site verbinden. Veel immaterieel-erfgoedpraktijken hangen dan weer nauw samen met de objecten die zij creëren of de materialen die ervoor nodig zijn.

Casestudies

Na een algemene inleiding, werden de twee conventies apart bekeken aan de hand van lokale casestudies. Dinsdag namen we de werelderfgoedconventie onder de loep aan de hand van oefeningen rond de begrippen State of Conservation, Outstanding Universal Value, en de tien criteria waarvan een site aan minstens één moet voldoen om in aanmerking te komen voor een plaatsje op UNESCO’s werelderfgoedlijst. De casestudy van dienst was de Venetiaanse defensiearchitectuur uit de 16^de en 17^de eeuw, dat sinds 2017 op de werelderfgoedlijst staat, een gedeelde erkenning voor Kroatië, Italië en Montenegro. De casestudy focuste op de Venetiaanse stadsmuren van Zadar. Na een korte geschiedenis van de muren, trokken we de stad in voor een rondleiding van de muren en een bevraging op straat over mensen hun ervaringen met de muren. 

Woensdag was immaterieel-erfgoeddag. Immaterieel erfgoed draait rond kennis, praktijken en technieken. Geen betere manier om voeling te krijgen met het ontastbare dan door direct het veld in te trekken. De casestudy betrof het bouwen van stapelmuren, ofwel the art of dry stone walling, knowledge and techniques zoals het element in 2018 door UNESCO erkend werd op de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Deze erkenning wordt gedeeld door Kroatië, Cyprus, Frankrijk, Griekenland, Italië, Slovenië, Spanje en Zwitserland. In de blakende zon in het Vransko Jezero Nationale Park bouwden we een stapelmuur volgens de Kroatische technieken. In de namiddag volgde een theoretische verdieping in de conventie en enkele oefeningen over participatie, borgen en gemeenschappen.

Projectmanagement

Het doel van het Forum was om de 28 deelnemers te laten ontplooien tot ambassadeurs voor cultureel erfgoed. Zodat zij in hun werk- en leefomgeving het bewustzijn rond erfgoed kunnen versterken. Dat kan aan de hand van bewustmakingsprojecten. De laatste twee dagen werd de groep in vier kleinere teams verdeeld die elk een erfgoedproject rond een van de casestudies moesten uitdenken, voorbereiden én uitvoeren. Anaïs’ groepje werkte rond de stadsmuren. Langs de muur, aan een van de toegangspoorten ligt het Narodni museum. Van die plek loopt, tussen de muur en het museum in, een straatje naar een lokale markt. De plek bij uitstek om de lokale bevolking aan te spreken om hun herinneringen met de stadsmuur te delen. De herinnering werd telkens opgeschreven en in de memory box gestoken. In ruil, mochten deelnemers een herinnering van iemand anders uit de doos halen en mee naar huis nemen. 

Projectlaboratoria

Elke deelnemer kwam naar het Forum met een eigen project. Iedere avond werden er zeven projectlaboratoria georganiseerd. Zo kon iedereen zijn of haar project voorstellen en in een groepje met drie andere deelnemers bespreken. Dit hielp om feedback te krijgen, ervaring te delen en het project verder uit te werken. Zo stelde Anaïs het traject van de fanfarecultuur voor, een begeleidingstraject van CEMPER om VLAMO bij te staan met hun aanvraag om te fanfarecultuur erkend te zien op de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. 

De bijdrage van ​‘eigen erfgoed’ stopte hier niet. Op donderdag was er een kookavond voorzien waarbij iedereen iets uit eigen land kookte. Uit België stond een ​‘eierklakker’, of eierkoek, op het menu. Tenslotte moest een week als deze afgesloten worden met kadootjes. Iedereen had een souvenir uit eigen land mee. Met University Bells, een beiaard-cd van Luc Rombouts en The Bells’ Angels, kreeg de Litouwse deelneemster materieel (de klokken), onroerend (door bestemming), en immaterieel (het bespelen ervan) erfgoed uit België mee. 

Naar de toekomst

Bewapend met een nieuwe hashtag ‘#BeHeritaged’ trokken de 28 deelnemers na een intensieve en leerrijke week terug naar huis als ambassadeurs voor cultureel erfgoed. Het netwerk dat tijdens het forum gecreëerd werd blijft in contact via sociale media en is inmiddels de virtuele koppen bij elkaar aan het steken over een nieuwe bijeenkomst in de toekomst. Want over erfgoed zijn we nog lang niet uitgepraat.

Foto: © Mathieu Guéritte, 2019 / UNESCO