Twee keer muziek- en podiumkunsten op het Register van Inspirerende Voorbeelden

In 2019 lanceerde het Departement Cultuur, Jeugd & Media een nieuw Register van Inspirerende Voorbeelden rond het borgen van immaterieel erfgoed. Naar analogie met UNESCO’s Register of Good Safeguarding Practices, maakt het acties, ‑projecten en programma’s zichtbaar die immaterieel erfgoed levend houden en doorgeven aan toekomstige generaties. Het Departement Cultuur, Jeugd & Media lanceert jaarlijks een oproep naar het brede publiek en de cultureel-erfgoedsector om initiatieven te nomineren via www​.immaterieelerfgoed​.be.

Op advies van de expertencommissie immaterieel cultureel erfgoed, voegde de minister van Cultuur op 13 januari 2021 acht nieuwe praktijken toe aan het register. Hiervan hebben er twee een link met muziek- en podiumkunsten: het Gnawafestival en JOLA-project van Muziekpublique en Karbaka van MetX, en ​‘Beginnen met erfgoed’ op ikwashier.live.

Gnawafestival en JOLA-project van Muziekpublique en Karkaba van MetX

Gnawamuziek is een spirituele muziekstijl die luisteraars in trance brengt en haar oorsprong kent in West-Afrika. De muziek heeft een plek in de Marokkaanse cultuur. Met zo’n veertigtal muzikanten, wordt Brussel gezien als de Europese hoofdstad van de gnawa. Het JOLA-project brengt de artiesten voor het eerst samen in een album dat de Brusselse gnawawereld weerspiegelt. Dat gebeuren werd in 2020 in de verf gezet door Muziekpublique met het Gnawa Festival.

In september-oktober 2019 organiseerde de Centrale het eerste grote gnawafestival in Gent. Karkaba maakte deel uit van de grote gnawa-openingsparade. Dit is een groep jonge Brusselse muzikanten, met voornamelijk Marokkaanse roots. Onder leiding van Mâalem (muziekmeester) Driss Filali en Mohamed Said Akasri leren ze traditionele gnawamuziek, dans en zang. De groep promoot niet alleen hun traditionele muziek, maar ook de uitwisseling en fusie met andere muziekstijlen.

Uniek aan de Brusselse gnawascene is een muziekstijl die deels loskomt van traditionele beperkingen eigen aan rituelen en religieuze codes. De groepen hebben hier vrouwelijke leden wat in Noord-Afrika vaak (nog) niet evident is. Ook staan ze meer open voor jongeren die geen banden hebben met de traditionele gnawagemeenschap. Samenwerkingen met muzikanten uit andere muziekgenres zorgen voor interessante kruisbestuivingen, wat een vernieuwing van het genre meebrengt.

Verder kreeg de Brusselse gnawascene aandacht in het doctoraatsonderzoek van Dr. Hélène Sechehaye. Met haar proefschrift Des Gnawa à Bruxelles aux Gnawa de Bruxelles: analyse de pratiques musicales relocalisées behaalde zij in 2020 haar doctoraat aan de University Libre de Bruxelles en de University Jean Monnet (Frankrijk). Ook internationaal ging het genre de jongste jaren niet onopgemerkt voorbij. In 2019 werd de gnawa in Marokko erkend door de UNESCO op de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid.

‘Beginnen met erfgoed’ op iwashier​.be van Lodewijk Deleu

Met ikwashier.live documenteert, archiveert en ontsluit Lodewijk Deleu tradities, erfgoed en kunst, met bijzondere aandacht voor immaterieel erfgoed. Vooral gewoontes en gebruiken die dreigen te verdwijnen krijgen een plek in zijn foto’s, podcasts en veldopnames. Deleu heeft al ruim 2.000 reportages over immaterieel erfgoed gemaakt en het fotoarchief telt meer dan 22.000 foto’s. Hiermee brengt hij de activiteiten rond dit erfgoed uitgebreid in beeld.

Beginnen met erfgoed is een podcast waarin ervaringsdeskundigen uitleggen hoe je de handen uit de mouwen steekt voor tradities, erfgoed en kunst. Ze vertellen wat je nodig hebt om te starten, wat het kost, wat de valkuilen zijn en waarom het een passie kan worden. Hij maakte intussen zo’n 220-tal podcasts waarin uitgelegd wordt hoe je zelf kunt beginnen met deze activiteiten en het bewaren van immaterieel erfgoed. Telkens zijn het de beoefenaars die aan het woord komen.

In de volledige collectie vinden we een aantal muziek- en podiumpraktijken. Zo leggen Joris Goens, Donals Debel en Bart Heynderickx uit hoe je belleman kan worden. Zes podcasts praten over dichtbundels uitgeven en dichter worden. Hierbij is er ook aandacht voor hedendaagse dichtkunst, bv. als slam poet of op Instagram. Guillaume Noppe laat weten wat je nodig hebt als beginnende accordeonist. Er zijn zes beiaardiers aan het woord, waaronder twee die een mobiele beiaard bespelen. Tenslotte vertellen vier muzikanten hoe je jachthoornblazer kan worden. In Vlaanderen zijn er twee jachthoorntradities die allebei aan bod komen: die op de Franse hoorn en die op de Duits-Oostenrijkse instrumenten.

De filmpjes werken sensibiliserend en tonen hoe je aan de slag kunt gaan met erfgoed. Lodewijks initiatieven getuigen van een hart voor erfgoed en immaterieel erfgoed.

Naast deze twee praktijken werden nog zes andere praktijken erkend op het Register van inspirerende voorbeelden rond het borgen van immaterieel erfgoed:

• De werking van DOEK vzw als artistiek en ambachtelijk textielplatform
• Trekpaardtechnieken in beeld van Sander Tas, CAG en provincie Vlaams-Brabant
• Het borgen van kennis en technieken van de Monotype zetmachine in het Industriemuseum
• “Stoeten doen ontmoeten” van het Yper Museum
• Het participatief verzamelen van jenever immaterieel erfgoed van het Jenevermseum Hasselt
• ‘Vigra Yes divers” van het Virga Jessecomité, Stad Hasselt en Orbit

Daarnaast kregen de Leonardusprocesse in Sint-Lenaars, de Quirinusprocessie in Loenhout en het verkopen van strandbloemen op het strand een plaatsje op de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Meer informatie over deze praktijken vind je hier.