Middeleeuwse muziek 2.0

Ensemble Psallentes en artistiek leider Hendrik Vanden Abeele hebben van erfgoed een speerpunt gemaakt. Dat een muziekensemble, gespecialiseerd in gregoriaanse muziek ook op een zinvolle, originele en verfrissende manier gebruik kan maken van web 2.0 om de blik op erfgoed te vestigen, verdient zonder meer een vermelding.

Antiphonaries

In een videoblog geeft Hendrik Vanden Abeele in bondige filmpjes uitleg bij elke van de foliozijdes van Ms. 15 van de uitgebreide handschriftencollectie van de voormalige Sint-Baafsabdij, bewaard in de universiteitsbibliotheek van de Universiteit Gent. Het handschrift is een antifonarium in twee volumes en beslaat een kleine 700 folio’s, geen kleine onderneming. In de video’s wordt niet enkel stilgestaan bij de muziek maar ook bij de interne structuur in het handschrift, uiterlijke vormen, miniaturen, afkortingen, het gebruik, … kortom het gaat over meer dan muziek maar over erfgoed. De vele lagen informatie die vaak in afgekorte vorm werd genoteerd wordt hier mondjesmaat verklaard. Het antifonarium werd samen met zeven andere handschriften van de Sint-Baafsabdij in 2007 beschermd als Vlaams topstuk. Het handschrift is gedigitaliseerd en raadpleegbaar via Universiteitsbibliotheek Gent.

Psallentes Machaut Overkill 2013

Psallentes werkt aan de opname van de bekende mis van de Franse componist Guillaume de Machaut. De muziek van de mis is in vijf verschillende exemplaren in handschrift bewaard gebleven. Omdat het hier gaat over 12^de-eeuwse muziek is de muzieknotatie niet voor iedereen even leesbaar. Psallentes is de dubbele uitdaging aangegaan en neemt het laatste deel van de mis, het ​‘Ite missa est’ als uitgangspunt voor een ontdekking langs de verschillende partijen én handschriften. Eerst wordt de partituur verkend, in de vier volgende filmpjes kan elke partij gevolgd worden. De kijker maakt dus kennis met de verschillende handschriften, de muzieknotaties maar kent na de hele YouTube-speellijst ook de muziek — telkens hetzelfde muziekfragment — door en door. De slagzin van Psallentes, beleef het manuscript, wordt daarmee verwezenlijkt.

De verschillende handschriften worden bewaard in Engeland en Frankrijk. Ze zijn gedigitaliseerd en online raadpleegbaar. Het handschrift in Engeland is privébezit maar wordt bewaard in het Corpus Christi College archive in Cambridge, de Franse handschriften zijn publiek eigendom en worden bewaard in de Bibliothèque nationale de France. Op de site van die bibliotheek kunnen de handschriften volledig bekeken worden: Nouviaus dis amoureus, Poésies, Oeuvres narratives et lyriques, Poésies.

Erfgoed 2.0

In 2009 schreven Jeroen Walterus en Bart De Nil in Erfgoed 2.0 nieuwe perspectieven voor digitaal erfgoed dat de digitale media een uiterst belangrijke plek innemen in het gebruik en de (her)interpretatie van cultureel erfgoed. Via de youtubefilmpjes en de videoblog weet Hendrik Vanden Abeele een zeer degelijke aanvulling te geven op de digitaliseringstrajecten van bewaarinstellingen. Vanuit de gebruikerszijde maar met de expertise van een onderzoeker en performer geeft hij een belangrijke bijdrage aan de betekenis van deze handschriften en hun belang voor de herbeleving van muziek. 

Het is treffend hoe in deze, via afzonderlijke inspanningen en zonder coördinatie bewaarinstelling, onderzoeker en uitvoerder via web 2.0, erfgoed toegankelijker en begrijpelijk maken voor een breed publiek. Door erfgoed via het net beschikbaar te maken, maakt men het iedereen mogelijk hier op een creatieve manier eigen invulling aan te geven. Dit is een schitterend voorbeeld van deze wisselwerking.