Home Thema's Figurentheater

Figurentheater

Poppen uit de voormalige collectie van Het Firmament | © Rudy Gadeyne

Inleiding

Figurentheater’ is een containerbegrip voor figuren‑, poppen- en objectentheater. Het is de kunst van het theater maken met behulp van figuren, poppen en/​of dagdagelijkse objecten. Als medium creëert figurentheater de illusie dat levenloze voorwerpen een ziel hebben en een zelfstandig bestaan kunnen leiden. De speler weet met weldoordachte manipulatie objecten of theaterpoppen zó te bewegen dat ze leven suggereren.

Figurentheater is een beetje god spelen, dood materiaal tot leven wekken. Het heeft iets voodoo-achtigs, het animeren in de letterlijke zin van het woord, leven inblazen… en de magie daarvan.
- Dirk Verbeeck - acteur-poppenspeler

Vlaanderen kent een rijk figurentheaterverleden dat kan bogen op eeuwen van kennis, vaardigheden en verhalen die overgeleverd zijn van de ene generatie op de volgende, zowel mondeling als in de praktijk. Vooral in de steden Gent (met hoofdfiguur Pierke), Antwerpen (het poesjenellentheater’ en de Neus) en Brussel (Woltje) zijn er nog steeds sterke figurentheatertradities. Maar het figurentheaterlandschap van vandaag is enorm divers. Aan de ene kant van het spectrum staat het traditionele figurentheater waarbij de poppenspeler verborgen is en alleen de poppen zichtbaar. Aan de andere kant heb je voorstellingen die slechts sporadisch ondersteund worden door theaterpoppen of ‑figuren.

Figurentheater kent een enorme verscheidenheid in beeldende en verbale taal. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de (recente) hybridisering van de kunsten, maar ook met de aard van het beestje: figurentheater is intrinsiek een cross-overgenre, dat moeiteloos springt tussen tekst, beeldende kunst, dans, muziek en nieuwe media. Ook theaterpoppen vind je in allerlei maten en gewichten. Niet enkel de vormgeving kan sterk verschillen, ook de speltechniek om de pop te bewegen zorgt ervoor dat de ene theaterpop de andere niet is. Soms kiezen figurentheatermakers en poppenbouwers ervoor zich te specialiseren in een bepaalde techniek. Anderzijds zijn er theatergezelschappen die bij elke voorstelling op zoek gaan naar een andere manier van spelen. Er zijn evengoed reguliere theater- en dansproducties waarin poppen, maskers of animatie een cruciale rol spelen. Dit toont dat figurentheater een stijlmiddel is geworden, veeleer dan één veldje in het podiumkunstenlandschap.

Wat is (het erfgoed van) figurentheater?

06 jan. 2023

Wat er rest van voorstelling en context. Roerend erfgoed van het figurentheater

De lange geschiedenis van het figurentheater heeft tal van materiële sporen nagelaten: collecties theaterpoppen, rekwisieten, decors, speelteksten, p…
Lees meer
05 jan. 2023

Ontastbaar en onschatbaar erfgoed. Figurentheater: een levende praktijk

Figurentheater bestaat uit het ontwerpen en maken van poppen, uitdenken van scenario’s en technieken voor het bespelen van poppen die worden doorgege…
Lees meer
21 apr. 2022

Poppen en figuren maken als immaterieel erfgoed

Paul Contryn is scenograaf, poppenmaker en –speler bij DE MAAN. Wij gingen op bezoek in zijn atelier.
Lees meer
14 nov. 2023

Van concept tot kikker: het resultaat van een meester-leerlingtraject

Maarten Janssens vertelt ons in een interview hoe hij en zijn broer Joris leerden om draadpoppen te maken met de hulp van een meerster-leerlingbeurs.
Lees meer

Collecties en archieven vinden

Archiefbank
Archiefbank is een online databank van Archiefpunt met gegevens over privé-archieven en privé-erfgoedcollecties in Vlaanderen. Gebruik zoekwoorden zoals figurentheater’ en poppentheater’ om collecties te vinden.
Huis van Alijn - Collectie poppenspel
Het Huis van Alijn bewaart een uitgebreide collectie rond poppen- en figurentheater van de 20e eeuw tot nu. Het omvat collecties van Pierke van Alijn en zijn voorlopers, het Gentse Theater Taptoe en de Mechelse familie Contryn.
Collectie van de Antwerpse Poesje
Het MAS (Museum aan de Stroom), de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en het Letterenhuis in Antwerpen beheren collecties die een mooie getuigen zijn van de Antwerpse poppenspeltraditie van de​‘Poesje’.
Le Musée International de la Marionnette du Peruchet
Le Musée International de la Marionnette du Peruchet in Elsene heeft een collectie van meer dan 4.000 poppen.
Le Musée des arts de la Marionnette
Le Musée des arts de la Marionnette in Doornik heeft een collectie van ongeveer 3.000 poppen van allerlei vormen en origines. De belangrijkste doelen van het museum zijn om de diversiteit van poppenspel over de hele wereld te laten zien en tegelijkertijd de rijkdom van het nationale en regionale poppenspelerfgoed te benadrukken.
Museum van het Waalse Leven
Sinds 1931 komen in het poppentheater van het Museum van het Waalse Leven de traditionele voorstellingen van Luikse marionetten opnieuw tot leven. Het museum heeft een collectie van bijna 600 marionetten, enkele decors en accessoires.
Poppenspe(e)lmuseum
Het Poppenspe(e)lmuseum in Vorchten (Nederland) heeft een (inter)nationale collectie poppen, foto’s, boeken, posters, prenten en meer.
Musée de l'Ardenne et de la Marionnette
Le Musée de l’Ardenne et de la Marionnette in Charleville-Mézières belicht het traditionele en populaire poppenspel. Verschillende tradities en technieken van het poppenspel in de wereld komen aan bod, van de draad- en stokpoppen tot het schaduwtheater van Java en de waterpoppen van Vietnam.
TOPIC - International Centre of the Puppet of Tolosa
TOPIC, International Centre of the Puppet of Tolosa (Spanje), is een museum en documentatiecentrum rond poppentheater, en een ontmoetingsplaats voor poppenspelers en ‑makers.
Portail des Arts de la Marionnette
Portail des Arts de la Marionnette (PAM) bundelt archieven en collecties per bewaarplaats, fotograaf of verzamelaar.

Nieuwsoverzicht

25 jan. 2024

Nodenbevraging op de inspiratie- en uitwisselingsdag 'Poppen en figuren: tussen erfgoed en hedendaagse praktijk’

CEMPER organiseerde in samenwerking met Huis van Alijn een nodenbevraging op de inspiratie- en uitwisselingsdag voor poppen- en figurentheater.
Lees meer
14 nov. 2023

Van concept tot kikker: het resultaat van een meester-leerlingtraject

Maarten Janssens vertelt ons in een interview hoe hij en zijn broer Joris leerden om draadpoppen te maken met de hulp van een meerster-leerlingbeurs.
Lees meer
16 mei 2022

Expo 'Licht uit. Pop op'

Het Huis van Alijn toont een bijzondere collectie theaterpoppen van de 20e eeuw tot nu.
Lees meer
21 apr. 2022

Poppen en figuren maken als immaterieel erfgoed

Paul Contryn is scenograaf, poppenmaker en –speler bij DE MAAN. Wij gingen op bezoek in zijn atelier.
Lees meer
23 dec. 2021

Leestip: 'faro | tijdschrift over cultureel erfgoed'

In het winternummer van 'faro' lees je onder andere over het herbestemmingstraject van onze poppencollectie.
Lees meer
31 mei 2021

Honderden theaterpoppen vinden nieuwe thuis

Vijf musea in binnen- en buitenland verwelkomen de historische poppencollectie van CEMPER.
Lees meer